چرا باید درمورد گرمایش زمین صحبت کنیم؟

اتفاقات جوی روزهای گذشته ایران در طول دهه‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. بارش معادل یک سال باران در مدت زمان یکی دو روز در اقصی نقاط کشور همه نهادهای کشور از سازمان هواشناسی و سازمان مدیریت بحران کشور را غافلگیر کرده است. اگرچه نمی‌توان حوادث طبیعی موردی همانند خشکسالی یا سیل را مستقیما به گرمایش زمین و تغییر و تحولات ناشی از آن مرتبط کرد، اما به باور اکثریت قاطع دانشمندان علوم جوی، یکی از نتایج گرمایش زمین افزایش تعداد و شدت حوادث طبیعی خواهد بود. یعنی در گذشته، به عنوان مثال، اگر کشوری هر ۲۰ سال یک بار بحران‌هایی همچون خشکسالی، سیل و یا طوفان های شدید را تجربه می‌کرد، با گرمایش زمین، از این پس باید منتظر باشد تا وقایعی این‌چنین و با شدتی به مراتب بیشتر هر ۲-۳ سال تکرار شود. این تابستان‌های داغ‌تر، خشکسالی‌های شدیدتر، سیلاب‌های ویرانگرتر و طوفان‌های سهمگین‌تر در تعداد دفعات بیشتر حاصل بیش از ۲۰۰سال مصرف سوخت‌های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای به جو کره زمین هستند و با توجه به بی‌عملی جامعه جهانی بخشی جدانشدنی از زندگی امروز و آینده‌ی ما و نسل‌های بعد خواهند بود.

اتفاقات جوی روزهای گذشته ایران در طول دهه‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. بارش معادل یک سال باران در مدت زمان یکی دو روز در اقصی نقاط کشور همه نهادهای کشور از سازمان هواشناسی و سازمان مدیریت بحران کشور را غافلگیر کرده است. اگرچه نمی‌توان حوادث طبیعی موردی همانند خشکسالی یا سیل را مستقیما به گرمایش زمین و تغییر و تحولات ناشی از آن مرتبط کرد، اما به باور اکثریت قاطع دانشمندان علوم جوی، یکی از نتایج گرمایش زمین افزایش تعداد و شدت حوادث طبیعی خواهد بود. یعنی در گذشته، به عنوان مثال، اگر کشوری هر ۲۰ سال یک بار بحران‌هایی همچون خشکسالی، سیل و یا طوفان های شدید را تجربه می‌کرد، با گرمایش زمین، از این پس باید منتظر باشد تا وقایعی این‌چنین و با شدتی به مراتب بیشتر هر ۲-۳ سال تکرار شود. این تابستان‌های داغ‌تر، خشکسالی‌های شدیدتر، سیلاب‌های ویرانگرتر و طوفان‌های سهمگین‌تر در تعداد دفعات بیشتر حاصل بیش از ۲۰۰سال مصرف سوخت‌های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای به جو کره زمین هستند و با توجه به بی‌عملی جامعه جهانی بخشی جدانشدنی از زندگی امروز و آینده‌ی ما و نسل‌های بعد خواهند بود.

در توافقنامه پاریس در دسامبر ۲۰۱۵ کشورهای جهان از جمله ایران متعهد شدند که تولید گازهای گلخانه‌ای خود را به طور جدی کاهش دهند تا مانع افزایش بیش از ۱.۵ درجه‌ای دمای سطح کره‌ی زمین در مقایسه با سال‌های قبل از انقلاب صنعتی شوند. تحقیقات محققان جوی نشان می‌دهد برای حداقل کردن اثرات ویرانگر گرمایش زمین باید میزان افزایش دمای کره زمین در مقایسه دوران پیشا صنعتی به ۱.۵درجه محدود شود. با این وجود آمارهای جدید سازمان جهانی انرژی نشان می‌دهد که پس از دو سال عدم افزایش، انتشار دی‌اکسیدکربن امسال دوباره افزایش یافته است. با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی جهان امید به اینکه کشورهای جهان خواهند توانست با عبور از سوخت‌های فسیلی گرمایش زمین را کنترل کنند چندان زیاد نیست.

اگر بشر نتواند استفاده از سوخت‌ها فسیلی و گرمایش زمین را تحت کنترل درآورد تنها گزینه پیش رو آموختن زندگی با زمین گرم‌تر و آماده شدن برای مواجهه با بلایای طبیعی سهمگین‌تر است. هزینه این آمادگی بالغ بر چند تریلیون دلار خواهد بود و سهم کشورهای مختلف بسته به میزان آسیب‌پذیریشان متفاوت است.

اگرچه با توجه به تولید محدود گازهای گلخانه‌ای در ایران و ابزارهای محدود برای وادار کردن کشورهای اصلی منتشرکننده دی‌اکسید‌کربن به کاهش آن، نمی‌توان دولت را مقصر گرمایش زمین دانست، اما آمادگی در برابر حوادث طبیعی ناشی از گرمایش زمین از وظایف دولت خواهد بود. علم تحولات جوی به ما نشان می‌دهد که در سال‌های پیش رو ایران باید در انتظار سیکل دوره‌های طولانی خشکسالی، کمبود آب و سیلاب‌های مهیب باشد. سیکل‌های خشکسالی و سیلابی که در گذر زمان بدتر و بدتر خواهند شد. برای مقابله با این سیکل‌های بلایای طبیعی بیش از هر چیز نیاز است که نسبت به ابعاد خطری که آینده ایران و جهان را تهدید می‌کند آگاهی ایجاد شود. در اینجا صحبت از بلایای طبیعی چنانکه در طول صدها و هزاران سال قبل اتفاق افتاده‌اند نیست. صحبت از رسیدن حداکثر دما در حاشیه خلیج فارس در مدت چند سال به حدی‌ست که امکان ادامه حیات در آن وجود نخواهد داشت. صحبت از نایابی آب و جیره‌بندی آن و مهاجرت‌های میلیونی است همانند آنچه این روزها در کیپ تاون آفریقای جنوبی اتفاق افتاده است. صحبت از سیلاب‌های ویرانگر و گسترده و متعدد است همانند آنچه در روزهای قبل در ایران مشاهده کرده‌ایم.

برای آمادگی در برابر حوادث سال‌های پیش رو تغییراتی پایه‌ای در شیوه‌های استفاده از منابع زیست‌محیطی، زیرساخت‌ها، آموزش عمومی و تمامی ابعاد زندگی اجتماعی ایرانیان مورد نیاز است. تغییراتی که با برنامه‌های کوچک محلی از طرف دولت، سلبریتی‌ها و یا گروه‌های مردمی اتفاق نخواهد افتاد. اما پیش از صحبت از هر گونه تغییری لازم است که جامعه در مورد گرمایش زمین و تغییرات جوی گفتگو کند. ایران جزو معدود کشورهایی است که در آن گفتگویی جدی در مورد گرمایش زمین جریان ندارد چه در میان روشنفکران و رسانه‌ها و چه نهادهای دولتی. سیل اخیر را باید در ادامه سال‌ها خشکسالی و و در پس‌زمینه تغییرات عمیق جوی کره زمین در نتیجه گرمایش زمین دید و در مورد تغییراتی که برای حفاظت از جامعه ایران در سال های گرم شدن زمین حیاتی است گفتگو کرد.