هزینه های نظامی جهان در ۲۰۲۱

مؤسسه پژوهشی صلح بین الملل استکهلم – SIPRI در گزارش سالانه خود که در ۲۵ آوریل ۲۰۲۲ انتشار یافت، آورده است که هزینه های جهانی نظامی در سال ۲۰۲۱ افزایشی معادل ۰/۷ درصد داشته و به ۲۱۱۳ بیلیون دلار رسید. ۵ کشور صدر این افزایش، ایالات متحده آمریکا، چین، هند، بریتانیا و روسیه بوده اند که جمعاً ۶۲ درصد از کل هزینه های نظامی به آنان تعلق داشته.

هزینه های نظامی در دومین سال  دنیا گیری کووید به بالاترین حد خود رسید

افزایش هزینه های نظامی در سال ۲۰۲۱ همچنان ادامه داشت و به ۲/۱ تریلیون دلار بالغ شد. ۲۰۲۱ هفتمین سال پیاپی رشد هزینه های نظامی جهان بود.

به گفته دکتر «دیه گو لوپز دو سیلوا» پژوهشگر ارشد موسسه صلح بین الملل استکهلم، از نقطه نظر رشد واقعی با در نظر گرفتن عامل تورم، کاهشی در این هزینه ها دیده می شود، اما از حیث رقمی افزایش هزینه های نظامی ۶/۱ درصد بود.

به دلیل بازیابی سریع اقتصادی در ۲۰۲۱، فشار هزینه بالاسری نظامی به عنوان بخشی از تولید ناخالص داخلی جهانی به نسبت سال پیش کاهش داشته، و از ۲/۳ درصد در ۲۰۲۰ به ۲/۲ درصد در ۲۰۲۱ کاهش یافت.

تمرکز آمریکا بر پژوهش و برنامه ریزی

در سال ۲۰۲۱ هزینه های نظامی آمریکا به ۸۰۱ بیلیون دلار رسید. این رقم ۱/۴ درصد کم تر از هزینه ۲۰۲۰ بود. هزینه بالاسری نظامی آمریکا نیز اندکی کاهش داشت و از ۳/۷ درصد تولید ناخالص داخلی به ۳/۵ در صد رسید.

بودجه پژوهش و گسترش در فاصله ده ساله میان ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ نیز ۲۴ درصد افزایش داشته. بودجه تدارکات نظامی آمریکا در همین دوره ۶/۴ درصد کاهش داشته است. افزایش هزینه های پژوهش و توسعه در فاصله ۲۰۲۱-۲۰۱۲ نشانه آن است که آمریکا توجه خود را بر نسل تازه فناوری ها متمرکز نموده. دولت آمریکا پیوسته تأکید کرده است که قصد دارد برتری فنی نظامی خود بر رقبای استراتژیک را حفظ نماید.

افزایش بودجه نظامی روسیه پیش از جنگ

روسیه همزمان با تدارک نظامی در مرز اوکراین، بودجه نظامی خود در ۲۰۲۱ را ۲/۹ درصد به ۶۵/۹ بیلیون دلار افزایش داد. سال ۲۰۲۱ سومین سال پیاپی افزایش هزینه های نظامی روسیه، معادل ۴/۱ درصد از تولید ناخالص داخلی در ۲۰۲۱ بود.

درآمدهای نفت و گاز روسیه افزایش بودجه نظامی ۲۰۲۱ را تأمین کرده است. هزینه های نظامی روسیه در فاصله ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ به واسطه کاهش بهای انرژی و نیز تحریم های غرب پیامد اشغال کریمه در ۲۰۱۴ کاهش یافته بود. بخش «دفاع ملی» که شامل بودجه عملیاتی و نیز تأمین تسلیحات می باشد در ۲۰۲۱ مورد تجدید نظر قرار گرفت و به ۴۸/۴ بیلیون دلار، ۱۴ درصد بیش از بودجه نهایی ۲۰۲۰ افزایش یافت.

اوکراین نیز به دنبال اشغال و الحاق کریمه به تقویت نیروی نظامی خود پرداخته و بودجه نظامی خود را ۷۲ درصد افزایش داده بود. در سال ۲۰۲۱ هزینه های نظامی اوکراین به ۵/۹ بیلیون دلار کاهش یافت، اما همچنان ۳/۲ درصد از تولید ناخالص داخلی بود.

ادامه افزایش بودجه های نظامی در آسیا و اقیانوسیه

چین، که رتبه دوم جهانی در هزینه های نظامی را داراست،  ۲۹۳ بیلیون دلار در سال ۲۰۲۱ به بودجه نظامی خود اختصاص داد، افزایشی معادل ۴/۷ درصد در مقایسه با بودجه ۲۰۲۰. هزینه های نظامی چین طی ۲۷ سال گذشته پیوسته افزایش داشته است. بودجه ۲۰۲۱ نخستین سال از چهاردهمین برنامه های پنج ساله چین است که تا سال ۲۰۲۵ ادامه خواهد داشت.

دولت ژاپن در سال ۲۰۲۱ بودجه نظامی خود را ۷ بیلیون دلار – ۳/۷ درصد افزایش داده و آن را به ۵۴/۱ بیلیون دلار رساند. این میزان بالاترین رقم افزایش بودجه نظامی ژاپن از سال ۱۹۷۲ است.

بودجه نظامی استرالیا نیز در سال ۲۰۲۱ با ۴ درصد افزایش به ۳۱/۸ بیلیون دلار رسید.

در سال ۲۰۲۱ کره جنوبی ۵۰/۲ بیلیون دلار صرف هزینه های نظامی نمود. کره جنوبی بودجه نظامی خود را به نسبت سال قبل ۴/۷ درصد کاهش داد. این دومین سال پیاپی بود که به دلیل واگیر کووید-۱۹، کره جنوبی بودجه نظامی خود را کاهش می داد.

فعالیت های تدارکاتی و نظامی چین در دریاهای جنوب و شرق چین انگیزه افزایش بودجه نظامی کشورهای منطقه، از جمله استرالیا و ژاپن شده است. یک نمونه، توافقنامه سه جانبه امنیتی میان استرالیا، ایالات متحده، و بریتانیا در فروش هشت زیردریایی هسته ای به استرالیا با برآورد هزینه ای حدود ۱۲۸ بیلیون دلار است.

آفریقا

در سال ۲۰۲۱ هزینه های نظامی آفریقا ۱/۲ درصد افزایش یافت و به ۳۹/۷ بیلیون دلار بالغ گردید. کل بودجه آفریقا کم و بیش به طور مساوی میان کشورهای شمال آفریقا و آفریقای جنوب صحرا تقسیم شد. طی دهه گذشته ۲۰۲۱-۲۰۱۲ هزینه های نظامی آفریقا سه روند مشخص داشته است: میان ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ بودجه های نظامی افزایش یافتند. طی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ هزینه های نظامی کاهش یافتند. پس از آن شاهد سه سال افزایش پیوسته بوده ایم. در سال ۲۰۲۱ بودجه نظامی کشورهای شمالی آفریقا به ۱۹/۶ بیلیون رسید. ادامه تنش میان دو کشور عمده منطقه، الجزایر و مراکش عامل عمده افزایش هزینه ها بود. الجزایر بودجه نظامی خود را در قیاس با سال قبل ۶/۱ در صد به ۹/۱ بیلیون کاهش داد، در حالی که مراکش با ۳/۴ درصد، ۵/۴ بیلیون دلار به هزینه های نظامی اختصاص داد.

در منطقه جنوب صحرا، نیجریه با ۴/۵ بیلیون دلار در صدر کشورهای منطقه بوده است. کنیا، اوگاندا، و آنگولا مقام های بعدی در هزینه های نظامی داشته اند. چالش های امنیتی داخلی در نیجریه، به طور عمده مبارزه با تندروهای اسلامیست و شورش های داخلی در سایر کشورها عوامل افزایش هزینه های نظامی بوده اند.

قاره آمریکا

هزینه های نظامی ۲۰۲۱ در کشورهای قاره آمریکا ۸۸۳ بیلیون دلار، کاهشی حدود ۱/۲ درصد نسبت به ۲۰۲۰ داشت. کشورهای آمریکای شمالی (ایالات متحده و کانادا) ۹۴ درصد از کل هزینه های نظامی قاره را به خود اختصاص دادند. آمریکای جنوبی با ۵/۱ درصد و آمریکای مرکزی و کارائیب با ۱/۲ درصد بقیه بودجه نظامی قاره را تشکیل می دادند. برزیل با ۱۹/۲ بیلیون دلار و کلمبیا با ۱۰/۲ بیلیون دلار پیشروان بودجه نظامی در آمریکای جنوبی بودند.

اروپا

کل هزینه های نظامی اروپا در سال ۲۰۲۱ به ۴۱۸ بیلیون دلار، ۳ درصد بیشتر از ۲۰۲۰ رسید. مجموع بودجه نظامی کشورهای اروپای غربی و مرکزی – که عمده کشورهای پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) و تمامی اتحادیه اروپا در آن قرار دارند، ۳۴۲ بیلیون دلار بود.

بودجه نظامی فرانسه ۵۶/۶ بیلیون دلار، ۱/۵ درصد بیش از ۲۰۲۰ بود. فرانسه ۱/۹ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف هزینه های نظامی کرد.

آلمان که پس از بریتانیا و فرانسه در مقام سوم بودجه های نظامی اروپاست، هزینه های نظامی خود را به ۵۶ بیلیون دلار افزایش داد. بودجه نظامی آلمان ۱/۳ درصد از تولید ناخالص داخلی آن کشور بود.

خاورمیانه

هزینه های نظامی ۲۰۲۱ در خاورمیانه ۱۸۶ بیلیون دلار برآورد شده است. این رقم ۳/۳ درصد کاهش نسبت به سال ۲۰۲۰ است. ۶ کشور از ۱۰ کشوری که بالاترین میزان بار هزینه های بالاسری بر تولید ناخالص داخلی را دارند، در خاورمیانه قرار دارند. هزینه های نظامی عمان با ۷/۳ درصد، بالاترین رقم بار بر تولید ناخالص داخلی در جهان است. کویت (۶/۷ درصد)، عربستان سعودی (۶/۶ درصد)، اسراییل (۵/۲ درصد)، اردن (۵ درصد) و قطر (۴/۸ درصد) در رده های بعدی قرار دارند.

هزینه های نظامی عربستان در سال ۲۰۲۱ به ۵۵/۶ بیلیون دلار رسید که کاهشی معادل ۱۷ درصد نسبت به سال قبل بود. گزارش شده است که کاهش بودجه به دلیل تصمیم عربستان در خروج نیروهای نظامی از یمن می باشد. عربستان این گزارش را تکذیب کرده است.

در سال ۲۰۲۱ ایران بودجه نظامی خود را ۱۱ درصد افزایش داده و آن را به ۲۴ بیلیون دلار رساند. افزایش ۱۱ درصدی بر خلاف مشکلات اقتصادی ایران بوده است. بودجه سپاه پاسداران ۳۴ درصد از کل هزینه های نظامی ایران بوده است.

هزینه های  نظامی اسراییل در تداوم مبارزه با حماس و نگرانی  از دسترسی ایران به سلاح هسته، با ۳/۱ درصد افزایش به ۲۴/۳ بیلیون دلار بالغ شد.

بودجه نظامی ترکیه برای دومین سال پیاپی کاهش یافت. هزینه های نظامی ۲۰۲۱ با ۴/۴ درصد کاهش نسبت به ۲۰۲۰، ۱۵/۵ بیلیون دلار بود. بر خلاف نزول بودجه در دو سال گذشته، باید توجه داشت که افزایش هزینه های نظامی ترکیه طی ده سال ۲۰۲۱-۲۰۲۰ بیش از ۶۳ درصد بوده است. این افزایش ناشی از فعالیت نظامی ترکیه در خاورمیانه و شمال آفریقا، و همچنین تصمیم به خودکفایی نظامی تسلیحاتی بوده است.