لاله ها آینه ی خون سیاووشانند
آن فرو ریخته گل های پریشان در باد...
تحقیقات دانشگاهی بی‌شماری در حوزه رسانه‌های دیجیتال وجود دارد، اما چه کسی وقت دارد همه این مجلات و مقالات را بررسی و گزینش کند؟ این همان کار دوستان ماست در وب‌سایت «منبع روزنامه‌نگاران». «منبع روزنامه‌نگاران» پروژه مرکز شورنستاین در دانشکده کندی هاروارد درباره رسانه، سیاست و سیاست‌گذاری عمومی است. آن‌ها آثار دانشگاهی درباره رسانه، علوم اجتماعی و دیگر رشته‌ها را بررسی می‌کنند و پس از خلاصه‌کردن نقاط قوت نقطه‌شروعی برای ادامه بحث به دست می‌دهند. در این‌جا، دنیس ماری اوردوی، دبیر تحریریه وب‌سایت «منبع روزنامه‌نگاران»، برخی از جالب‌ترین مطالبی را جمع کرده که بین ماه اوت و اکتبر ۲۰۱۸ در حوزه رسانه‌های دیجیتال و روزنامه‌نگاری منتشر شده است.
محققان رسانه‌های دیجیتال و فضای روزنامه‌نگاری در ماه‌های اخیر تمرکز زیادی بر توییتر داشته‌اند و به بررسی این نکته پرداخته‌اند که این شبکه پرتکاپو چطور بر رفتار مردم تاثیر گذاشته، ازجمله بر قضاوت خبری خبرنگاران. در ادامه، ما پنج مقاله به‌دقت بازبینی‌شده را جمع‌آوری کرده‌ایم که شاید تمایل داشته باشید درباره آن‌ها بدانید. سه مورد از این پنج مقاله درباره روابط روزنامه‌نگاران با رسانه‌های اجتماعی است. یک تحقیق جدید از محققان موسسه مطالعات روزنامه‌نگاری رویترز در دانشگاه آکسفورد هم آورده‌ایم که دلالت دارد بر برندسازی خبری و کوشش‌هایی برای ایجاد اعتماد عمومی به روزنامه‌نگاری.
قرارگرفتن در معرض دیدگاه‌های مخالف در شبکه‌های اجتماعی به قطبی‌شدن سیاست دامن می‌زند
دانشگاه دوک، دانشکده بریگام یانگ و دانشگاه نیویورک
یکی از نقدهای رایج به شبکه‌های اجتماعی این است که آن‌ها افراد همفکر را به‌سمت ایجاد شبکه‌هایی اجتماعی سوق می‌دهند که اجازه نمی‌دهد دیدگاه‌های مختلف را بشنوند و منابع اطلاعاتی آن‌ها را محدود می‌کند. نگرانی‌های زیادی وجود دارد مبنی‌بر این‌که این «اتاق‌های پژواک» که در آن‌ها تنها بازتابی از نظرات خودمان را می‌شنویم به قطبی‌شدن سیاست در ایالات‌متحده دامن بزند.
ولی تحقیق مذکور نشان می‌دهد این نتیجه‌گیری درست نیست، دست‌کم برای جمهوری‌خواهان حاضر در توییتر. محققان دریافته‌اند که جمهوری‌خواهان وقتی در توییتر پیام‌هایی مخالف دیدگاه سیاسی‌شان دریافت می‌کنند محافظه‌کارتر می‌شوند.
در این تحقیق، محققان از کاربران معمولی توییتر که به‌عنوان جمهوری‌خواه یا دموکرات شناخته شده بودند خواستند حسابی توییتری را دنبال کنند که به‌مدت یک ماه روزانه ۲۴ پیام را ریتوییت می‌کند. برخی کاربران نیز به‌طور ناشناخته حساب‌هایی توییتری را می‌گرداندند و پیام‌هایی از مقامات منتخب، مراجع روشنفکری و سایر مروجان دیدگاه‌های مخالف را ریتوییت می‌کردند.
محققان دریافتند برخورد جمهوری‌خواهان پس از دنبال‌کردن یک حساب توییتری که پیام‌های لیبرالی را ریتوییت می‌کرد محافظه‌کارتر می‌شود. دموکرات‌هایی هم که یک حساب توییتری را دنبال می‌کردند که پیام‌های محافظه‌کارانه را به اشتراک می‌گذاشت اندکی لیبرال‌تر شدند، هرچند این تغییر به‌لحاظ آماری چندان قابل‌توجه نبود.
به‌گفته نویسندگان این مقاله، «تحقیق ما نشان می‌دهد که تلاش برای ارائه طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌های سیاسی مخالف به آدم‌ها در شبکه‌های اجتماعی مثل توییتر احتمالا نه‌تنها بی‌فایده بلکه آسیب‌زاست و نتیجه معکوس به همراه دارد، به‌خصوص اگر لیبرال‌ها این کار را بکنند».
تاثیر توییتر بر سنجش صدق و کذب خبر: تجربه روزنامه‌نگاران
دانشگاه یوتا و دانشگاه تمپل
این تحقیق هم بررسی می‌کند پیام‌های توییتر بر رفتار آدم‌ها و مشخصا بر سنجش صدق و کذب خبر چه تاثیری دارد. نکته کلیدی: روزنامه‌نگاران بی‌تجربه و روزنامه‌نگارانی که معمولا در کارشان از توییتر استفاده می‌کنند، برای توییت‌های ناشناس و بی‌ماخذ و منبع درست به‌اندازه تیترهای آسوشیتدپرس ارزش خبری قائلند.
در ماه مارس ۲۰۱۶، از ۲۱۲ روزنامه‌نگار آمریکایی خواستند که ارزش خبری دو مجموعه اطلاعات را تعیین و رده‌بندی کنند. به برخی دو مجموعه از اخبار مهم خبرگزاری آسوشیتدپرس نشان دادند. به سایر روزنامه‌نگاران مجموعه‌ای از توییت‌های ناشناس ارائه کردند به همراه تیترهایی که به نظر می‌رسید برگرفته از آسوشیتدپرس باشد. روزنامه‌نگاران مطالب را به‌لحاظ میزان اهمیت و قابلیت انتشار و دارا‌بودن ارزش‌هایی خبری نظیر زمان‌بندی و تاثیر رده‌بندی کردند. روزنامه‌نگاران با در نظرگرفتن مجموع این معیارها یک نمره میانگین به هر خبر می‌دادند که «ارزش خبری» آن را مشخص می‌کرد.
نویسندگان این تحقیق پاسخ‌های روزنامه‌نگاران را بر مبنای نحوه حضور آن‌ها در توییتر تحلیل کردند. روزنامه‌نگارانی که چندین بار در روز یا تمام روز از توییتر استفاده می‌کردند در زمره «کاربران پرمصرف» و کسانی که کمتر وارد توییتر می‌شدند در زمره «کاربران کم‌مصرف» دسته‌بندی شدند.
هر دو گروه نمره‌های واحدی به خبرهایی دادند که به‌ظاهر برگرفته از آسوشیتدپرس بود و در قالب این خبرگزاری ارائه شده بود. ولی کاربران پرمصرف برای توییت‌ها ارزش خبری بیشتری قائل شدند.
به‌گفته نویسندگان این تحقیق، یافته‌ها حکایت دارند «از گسست عمیق بین مفهوم ارزش خبری و سایر مواردی همچون اعتبار، بی‌طرفی، و زمینه». به اعتقاد آن‌ها، اگر ارزش خبری «به‌جد حاکی از گزارشی است که از طریق روزنامه‌نگاران به مردم می‌رسد… در آن صورت، توییتر احتمالا مجرایی است که از طریق آن شهروند – خبرنگاران یا سایر اعضای جامعه می‌توانند بر جریان اصلی انتشار اخبار تأثیر بگذارد».
سیلوهای اجتماعی روزنامه‌نگاری؟ توییتر، رسانه‌های خبری و جانبداری سیاسی
دانشگاه نورث استرن و دانشگاه بوفالو
این تحقیق رابطه بین کسانی که یک روزنامه‌نگار در توییتر دنبال می‌کند و جانبداری سیاسی کار او را بررسی می‌کند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که آن دست روزنامه‌نگاران سیاسی که تعداد زیادی از فعالان سیاسی محافظه‌کار را دنبال می‌کنند بیشتر به استفاده از اصطلاحات سیاسی محافظه‌کارانه گرایش می‌یابند، اصطلاحاتی همچون «مهاجران غیرقانونی»، «طرح بیمه سلامت اوباما» و «قوانین دست و پاگیر». برعکس، هرچه تعداد حساب‌های لیبرالی که یک خبرنگار دنبال می‌کند بیشتر باشد، احتمال استفاده او از اصطلاحات چپ‌گرایانه هم بیشتر است، اصطلاحاتی مثل «کار برابر»، «برابری ازدواج» و «برابری حق رای».
محققان بیش از ۳۰۰ هزار مطلب خبری از ۶۴۴ روزنامه‌نگار را در ۲۵ رسانه خبری بررسی کردند تا ۱۱۴ اصطلاح خبری را بیایند که به‌گفته آن‌ها نمایانگر چ‍پ‌گرایی و راست‌گرایی ایدئولوژیک شدید است. این تیم تحقیقاتی به رهبری جان وایبی، استاد دانشگاه نورث‌استرن و دبیر تحریریه سابق وب‌سایت منبع روزنامه‌نگاران، این داده‌ها را در کنار اطلاعات شبکه توییتری روزنامه‌نگاران قرار دادند تا به‌لحاظ ایدئولوژیکی این روزنامه‌نگاران و سازمان‌های خبری آن‌ها را رده‌بندی کنند.
نویسندگان این تحقیق تاکید می‌کنند که آن‌ها هیچ مدرک علمی دال بر این نیافتند که دنبال‌کردن یک حساب توییتری مشخص موجب غرض‌ورزی در نوشته‌های یک خبرنگار شود: «هیچ رابطه مستقیمی بین شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خبری به‌لحاظ جانبداری سیاسی وجود ندارد ولی هر دو درهم‌تنیده‌اند و برای این‌که محققان بتوانند سازوکار یک اکوسیستم در حال ظهور را دریابند، بررسی رابطه این دو بسیار حیاتی است».
اکثر ۲۵ رسانه‌ای که در این تحقیق بررسی شدند به‌لحاظ جانبداری سیاسی گرایش لیبرال داشتند. ولی آن‌طور که نویسندگان این تحقق گفته‌اند، واشنگتن‌پست، نیویورک تایمز و وال استریت ژورنال به‌لحاظ ایدئولوژیک تا حد زیادی بی‌طرفند یا حتی محتوای محافظه‌کارانه مقبولی دارند. این در حالی است که شبکه توییتری آن‌ها بیشتر متمایل به چپ است.
ارجاع به خبرگزاری‌های مشهور در محیط‌های شبکه‌ای: آیا مردم می‌دانند خبرهایشان را از کجا می‌گیرند؟
دانشگاه آکسفورد
آیا مردم یادشان می‌ماند خبرهایشان را از کجا می‌گیرند؟ چرا این موضوع مهم است؟ محققان موسسه تحقیقاتی روزنامه‌نگاری رویترز این دو سوال را بررسی می‌کنند.
بیست سال پیش، مخاطبان عموما خبرهای خود را مستقیما از روزنامه‌ها، مجلات، برنامه‌های تلویزیونی و رادیو یا سرزدن به وب‌سایت رسانه‌های خبری می‌گرفتند. امروزه، راه‌های بسیاری برای جستجو و دسترسی به اخبار وجود دارد، برای مثال از طریق موتورهای جستجو، شبکه‌های اجتماعی یا اپلیکیشن‌های پیام‌رسان تلفن‌همراه.
کالوگروپولوس، فلچر و نیلسن می‌خواستند دریابند مردم تا چه حد قادرند منابع خبری خاصی را که در یک موتور جستجو یا شبکه‌های اجتماعی دیده‌اند به یاد بیاورند. آن‌ها به مدت یک ماه در اوایل سال ۲۰۱۷، پیشینه جستجوی آنلاین ۶۸۱۱ فرد بالغ را در بریتانیا دنبال کردند. این افراد رضایت داده بودند که یک نرم‌افزار بر روی لپ‌تاپ یا کامپیوتر خانگی آن‌ها جستجوهای آنلاین‌شان را دنبال کند. محققان ۱۰ تا ۴۸ ساعت بعد از آن‌که این افراد یک خبر را چک کردند، با آن‌ها تماس برقرار کردند.
آن‌ها دریافتند وقتی مردم برای دسترسی به گزارش خبری مستقیما به یک وب‌سایت خبری سر می‌زنند، ۸۱ درصد اوقات نام رسانه را به یاد دارند. اما وقتی خبری را از طریق ماشین جستجو پیدا می‌کردند، فقط ۳۷ درصد اوقات منبع خبر را به یاد داشتند. وقتی خبری را در شبکه‌های اجتماعی پیدا می‌کردند، ۴۷ درصد اوقات توانستند منبع را به یاد آورند.
محققان همچنین دریافتند که افراد جوان‌تر بیشتر نام خبرگزاری گزارش‌هایی را که مستقیما از طریق وب‌سایت یا در شبکه‌های اجتماعی دیده بودند به یاد می‌آوردند. افرادی نیز که تحصیلات بالاتری داشتند بیشتر منابع خبری مواردی را که در موتورهای جستجو پیدا کرده بودند به یاد می‌آوردند.
محققان بر این باورند که یافته‌های این تحقیق ضمنا پیامدهایی دارد برای میزان اعتماد مردم به خبر و خبرگزاری‌ها: «ما می‌دانیم مردم از خبرگزاری‌های مشهور استفاده می‌کنند تا برای برخی گزارش‌های خبری ارزش بیشتری قائل شوند و به آن اعتماد کنند. کاملا محتمل است که اگر رابطه بین مخاطبان و خبرگزاری‌های مشهور ضعیف شود، اعتماد کلی مردم به خبر کاهش می‌یابد».
سن چه تأثیری بر استفاده روزنامه‌نگاران از شبکه‌های اجتماعی و بدیع‌دانستن آن دارد: یک تحقیق گروهی مشترک
دانشگاه تولیدو
اغلب گمان می‌رود احساس روزنامه‌نگارهایی از سنین متفاوت درباره استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای پیشبرد کارهایشان و ارتباط با مخاطبانشان متفاوت است. یافته‌های وو نشان می‌دهد که «تفاوت بین روزنامه‌نگاران مسن و جوان در استفاده از شبکه‌های اجتماعی نیست بلکه در نوع شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده‌شان است.»
وو، استاد دپارتمان ارتباطات دانشگاه تولیدو، بین ۱۸ مارس ۲۰۱۶ و ۳۰ آوریل ۲۰۱۶ یک نظرسنجی آنلاین از گزارشگران و سردبیران آمریکایی انجام داد. او درباره چگونگی استفاده گزارشگران از شبکه‌های اجتماعی و احساس آن‌ها درباره به‌کارگیری این شبکه‌ها در کارشان سئوالاتی مطرح کرد.
این محقق، هزار و ۶۳ روزنامه‌نگار را به سه گروه سنی تقسیم کرد: روزنامه‌نگاران «جوان» ۲۹ سال یا کمتر، روزنامه‌نگاران «میان‌سال» بین ۳۰ تا ۴۹ سال و روزنامه نگاران «مسن» که ۵۰ سال به بالا بودند.
وو دریافت که روزنامه‌نگاران جوان‌تر توییتر را ترجیح می‌دهند و مسن‌ترها فیس‌بوک را. میان‌سالان هم از هر دو استفاده می‌کنند. او دریافت که در همه گروهای سنی، روزنامه‌نگارانی که بیشتر از فیس‌بوک استفاده کرده بودند دید منفی‌تری نسبت به شبکه‌های اجتماعی داشتند.
وو می‌نویسد: «هرچه روزنامه‌نگاران میان‌سال بیشتر با توییتر سر و کار داشتند، دید آن‌ها نسبت به شبکه‌های اجتماعی مثبت‌تر بود. ولی هرچه روزنامه‌نگاران جوان‌تر و مسن‌تر بیشتر با توییتر سر و کار داشتند، دید این دو گروه به شبکه‌های اجتماعی منفی‌تر بود.»
