روشنک نوعدوست: نخستین زنی که ۸ مارس را در ایران جشن گرفت

روشنک نوعدوست یکی از مشاهیر زنان مبارز ایرانی است که تأثیر شگرف تلاش های بی وقفه اش بر روند پیشرفت زنان و دختران گیلانی غیر قابل انکار است. . زمانی که روشنک دومین مدرسه دخترانه رشت را تأسیس می کرد، حدود یک دهه از گشایش نخستین مدرسه دخترانه تهران می گذشت.^۱۱

این مدرسه در سال ۱۲۸۵ توسط بی بی خانم استرآبادی افتتاح تأسیس شده  بود. در همان ابتدا  فتوایی علیه آن صادر شده با این مضمون که “تأسیس مدارس دختران مخالف شرع اسلام است.”  .  بی بی خانم استر آبادی پیش از آن که به طور علنی وارد مبارزه با سنت شود، رساله ای به یاد ماندنی در تقبیح سنت زن ستیزی نگاشته بود.  پیش از بی بی خانم، طوبی رشدیه نیز که در ۱۲۸۲ شمسی قسمت مجزایی از خانه خود را به مدرسه دخترانه “پرورش” اختصاص داده بود، در روز چهارم با فحاشی و تهدید فراشان دولتی مواجه شد^۱۲  . خانم طوبی آزموده نیز وضعی بهتر از این نداشت. آذرمیدخت نیک روان مؤسس مدرسه دختران رشت در ۱۲۹۳ با  پرتاب سنگ و کلوخ و شکستن شیشه ها رو به رو بود.  زمانی که روشنک نوعدوست با تأسیس مدرسه سعادت نسوان قرار بود به خواهران مبارز خود در سراسر جهان بپیوندد، سرکوبی زنان همچنان ادامه داشت.

زنان طی سال ها مبارزات خود در یافته بودند که تنها حامی رسیدن به آرمان هایشان شکیبایی است و اکنون “روشنک” کوچک اندام با روسری کوتاه و پالتوی همیشگی اش اراده ای استوار در خود می دید تا تهمت ها و برچسب های بی رحمانه را تاب آورد؛ هر چند که پرتغال فروش سر گذر او را “روسپی” بخواند و به آن “حرامی” چیزی نفروشد! روشنک دبستان سه کلاسه خود را در ۱۲۹۶ شمسی افتتاح کرد. مأمنی که از بامداد تا شب بانوی بیست و یک ساله را در میان اهانت مردم در خود می گرفت. تفکر زن ستیز تحصیل زنان را ناپسند به شمار می آورد و اعطای فرصت های تحصیلی را تنها برای مردان موجه می دانست و این به طور دقیق همان نکته ای بود که زنان مبارز تمامی جهان را بر انگیخته بود. روشنک نوعدوست در این سوی زمین با گام های انقلابی و جهل ستیز در تلاش بود تا با تفکر مبتنی به برتری تحصیل مردان پایان دهد.َ تقلای وی برای احقاق حقوق و ارتقاء زندگی زنان بود. کوشش می کرد تا قواعد کهنه ی جامعه سنتی متعصب در ذهن دختران محصل گیلانی شکسته شود. دخترانی که تعداد زیادی از آنان محصلان بی بضاعتی بودند که با هزینه شخصی روشنک و آموزگاران مدرسه بر صندلی درس می نشستند.  به همین دلایل بود که همواره به شاگردانش یاد آور می شد : ” دختران من، تفاوت شما با پرتغال فروش سر کوچه در دانش شماست. حتی اگر او آدم خوب و زحمتکشی باشد، وقتی نتواند درست فکر کند، وقتی نتواند درست زندگی کند بی فایده است. یک مادر خوب و فداکار اما بی دانش کافی نیست“^۱۴ . یکی از موفقیت های بزرگ روشنک و زنان هم رزم او تشکیل “انجمن سعادت نسوان” بود. به یقین نمی دانیم که این انجمن در چه سالی بنیاد گذاشته شده است. در این مورد تاریخ های گوناگونی ۱۳۰۰ ،۱۳۰۱، ۱۳۰۲  به دست داده شده.^۱۵  به احتمال قوی انجمن  در سال ۱۳۰۰، پس از در هم شکسته شدن جنبش جنگل و بر افتادن جمهوری گیلان و باز پس گرفتن منطقه توسط حکومت مرکزی^۱۶، با تلاش روشنک بنیان گرفته است. هدف انجمن سعادت نسوان، آشنا نمودن زنان با مسائل روز و حرکت دادن آن ها به سوی مسائل اجتماعی، مبارزه با فقر فرهنگی و اجتماعی، پرورش استعدادهای نهفته و آموزش و بهداشت بود.

در باره روشنک نوعدوست، «پیک سعادت نسوان» و تلاش های این بانوی آزاده بیشتر بخوانید.